Τι είναι το χλώριο;
Το χλώριο είναι αέριο, αμέταλλο στοιχείο που ανήκει στην ομάδα των αλογόνων.
Ανακαλύφθηκε το 1774 από τον Scheele που το θεώρησε αρχικά ως χημική ένωση. Αργότερα, το 1809, οι Gay-Lussac, Thenard και Daνy απέδειξαν ότι αυτό δρα ως απλό σώμα. Το χλώριο έχει χρώμα κιτρινοπράσινο. Η μυρωδιά του, που είναι βαριά και πνιγηρή, ερεθίζει τα αναπνευστικά όργανα. Είναι τοξικό αέριο. Η εναποθήκευσή του και η μεταφορά του γίνεται ενώ βρίσκεται σε υγρή μορφή, μέσα σε φιάλες. Το αέριο χλώριο είναι αρκετά ευδιάλυτο στο νερό και δίνει "χλωριούχο νερό". Το χλώριο είναι εξαιρετικά δραστικό στοιχείο.
Κάτω από την επίδραση του φωτός επιδρά αργά στο νερό και δίνει υδροχλωρικό οξύ και υποχλωριώδες οξύ. Έτσι εξηγούνται οι αξιοσημείωτες οξειδωτικές ιδιότητες του χλωριούχου νερού που οξειδώνει το θειώδες οξύ, το τριοξείδιο αρσενικού, τα άλατα δισθενούς σιδήρου και καταστρέφει πολλά χρώματα. Το αέριο χλώριο προσβάλλει τα περισσότερα από τα μέταλλα και το χλωριούχο νερό διαλύει ακόμα και το χρυσό και το λευκόχρυσο. Το χλώριο επιδρά επίσης και στις περισσότερες ενώσεις των μετάλλων. Με αραιό διάλυμα καυστικού νατρίου δίνει ένα μείγμα χλωριούχου και υποχλωριώδους νατρίου που λέγεται νερό του Ζαβέλ ή χλωρίνη. Το χλώριο δεν συναντιέται στη φύση σε ελεύθερη κατάσταση, αλλά με μορφή μεταλλικών χλωριδίων, από τα οποία το πιο ενδιαφέρον είναι το χλωριούχο νάτριο (μαγειρικό αλάτι).
Το χλώριο χρησιμοποιείται ως απολυμαντικό και ως αποχρωστικό. Χρησιμεύει για τη λεύκανση των υλών φυτικής προέλευσης, στην παρασκευή υδροχλωρικού οξέος κ.α. Ειδικές ενώσεις του με το οξυγόνο είναι το μονοξείδιο του χλωρίου (Cl2O), το χλωριώδες οξύ (ΗClO2), το διοξείδιο του χλωρίου (ClO2) κ.ά.
Τι είδους αντιδράσεις προκαλεί το χλώριο;
Όταν προσθέτουμε χλώριο σε ένα μολυσμένο µε μικρόβια νερό, ένα μέρος της προστιθέμενης ποσότητας χλωρίου, αντιδρά µε διάφορα συστατικά του νερού και τους μικροοργανισμούς που θανατώνει και δεσμεύεται, ενώ το υπόλοιπο παραµένει στο νερό ως υπολειμματική ποσότητα. Το υπολειμματικό χλώριο αποτελεί µια δικλείδα προστασίας του νερού από πιθανές επιμολύνσεις, σε περίπτωση εισχώρησης μολυσματικών παραγόντων σε κάποιο σηµείο του δικτύου ύδρευσης, μετά το σηµείο εφαρμογής της απολύμανσης.
Η αποτελεσματικότητα της απολύμανσης, δηλαδή ο βαθµός εξόντωσης των µικροοργανισµών του νερού µε τη χρήση χλωρίου, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως το είδος των µικροβίων, η ποσότητα του προστιθέµενου χλωρίου, ο χρόνος επίδρασής του, το pH του νερού, η θερµοκρασία του και φυσικά η περιεκτικότητα του νερού σε διάφορα ανόργανα ή οργανικά συστατικά, τα οποία δεσµεύουν κάποια ποσότητα του προστιθέµενου χλωρίου και ενδεχοµένως η συγκέντρωση του υπολειµµατικού να µην αρκεί για µια αποτελεσματική υπολειμματική δράση. Έτσι, σε νερά µε ουδέτερο ή ελαφρά αλκαλικό pH (όπως είναι τα νερά των περισσότερων υδραγωγείων της χώρας, όπου η αποτελεσµατικότητα του προστιθέµενου χλωρίου είναι πολύ µειωµένη , σε νερά µε διαλυµένα άλατα αµµωνίου, σε νερά µε οργανική ουσία ή σε πολύ µολυσµένα νερά, αναγκαζόµαστε να αυξήσουµε υπερβολικά τις δόσεις του χλωρίου ώστε να επιτευχθεί ένα ικανοποιητικό απολυµαντικό αποτέλεσµα, οδηγούµενοι αναπόφευκτα στην υπερχλωρίωση.
Πως εξατμίζεται το χλώριο;
Το χλώριο εξατμίζεται όταν βράζει το νερό, αν υπάρχει αέρας σε επαφή με το νερό, γενικότερα αν υπάρχει "χώρος" για να εξατμιστεί ( κάτι που δεν ισχύει στα κλειστά δίκτυα ύδρευσης). Τα εργαστήρια αναλύσεων θέλουν κατά την δειγματοληψία να μην εξατμιστεί καθόλου χλώριο ώστε η μέτρησή τους να είναι σωστή για να ξέρουν τι ακριβώς γίνεται στο δίκτυο ύδρευσης του δείγματος. Έστω και λίγη εξάτμιση αλλοιώνει την μέτρηση, οπότε δεν σημαίνει ότι γεμίζοντας ένα δοχείο η με άλλο καταιονισμό εξατμίζεται όλο το χλώριο. Επίσης συμβουλεύουν το δοχείο μέτρησης να γεμίζεται μέχρι επάνω χωρίς καθόλου αέρα μέσα.
Ποια είναι τα αρνητικά αποτελέσματα της υπερχλωρίωσης;
Ο αρχικός ενθουσιασµός των πλεονεκτηµάτων της χλωρίωσης και η µέχρι πριν κάποιες δεκαετίες άγνοια των επιπτώσεων της υπερχλωρίωσης, κλονίστηκε µετά την διαπίστωση ότι η µέθοδος δεν είναι τελείως αβλαβής αλλά µπορεί ορισµένες φορές να καταστεί δηλητηριώδης για την ανθρώπινη υγεία.
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 25 ετών, οι επιστήµονες έχουν ανακαλύψει ότι ενώ το χλώριο σκοτώνει τα µικρόβια, αντιδρά επίσης µε την οργανική ουσία που υπάρχει στο νερό για να σχηµατίσει κάποιες τοξικές χηµικές ουσίες που αποκαλούνται οργανοχλωρoπαράγωγα , ενώσεις που ανήκουν σε µια ευρύτερη κατηγορία ενώσεων τα τριαλογονοµεθάνια (THM’s).
Μέχρι σήµερα, αρκετά γνωστά THM’s έχουν βρεθεί στο πόσιµο νερό αλλά πολλές φορές ότι ο αριθµός τους είναι χηµικά µη αναγνωρισµένος. Αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό επειδή µεγάλος αριθµός αυτών των οργανοχλωριωµένων παραγώγων (επίσης γνωστών ως υποπροϊόντα απολύµανσης) είναι γνωστές καρκινογόνες και µεταλλαξιογόνες ουσίες. Η επιδηµιολογική έρευνα επίσης άµεσα έχει συνδέσει το χλωριωµένο πόσιµο νερό µε τον καρκίνο και τις αποβολές.
Χλώριο & Χλωροφόρμιο, ποια η σχέση τους;
Πολλά νερά είναι πλούσια σε αόρατη οργανική ουσία που προέρχεται από την αποσύνθεση των φύλλων και των αλγών, από την αποσύνθεση των νεκρών οργανισµών (ψάρια, µικρόβια κλπ), τις περιττωµατικές ουσίες που απελευθερώνουν οι µεγαλοοργανισµοί των νερών, τις απορροές οργανικών λυµάτων (π.χ. αστικά απόβλητα), αλλά και το χώµα (χουµικά και φουλβικά οξέα), τα λίπη και έλαια που µπορούν να υπεισέλθουν στο νερό κλπ .Κατά τη διάρκεια της απολύµανσης το χλώριο αντιδρά και ενώνεται µε την οργανική ουσία σχηµατίζοντας τις χιλιάδες αυτές νέες χηµικές ουσίες, τα οργανοχλωροπαράγωγα.
Το πλέον χαρακτηριστικό οργανοχλωροπαράγωγο που βρίσκεται στην υψηλότερη συγκέντρωση είναι το καρκινογόνο χλωροφόρµιο, το οποίο είναι ένωση του χλωρίου και του µεθανίου, κύριου συστατικού της οργανικής ουσίας. Το χλωροφόρµιο λοιπόν που είναι προιόν της αντίδρασης του χλωρίου µε την οργανική ουσία, εξηγεί το τόσο τοξικό αποτέλεσµα της χλωρίωσης κατά τον µοριακό Βιολόγο Joe Thornton, συγγραφέα του βιβλίου «Τα δηλητήρια της Πανδώρας".
Η ποσότητα των THMs που δηµιουργείται στο πόσιµο νερό µπορεί να επηρεαστεί από διάφορους εποχιακούς παράγοντες και της προέλευσης της πηγής του ύδατος. Παραδείγµατος χάριν, οι συγκεντρώσεις THM είναι γενικά χαµηλότερες το χειµώνα απ' ό,τι το καλοκαίρι, επειδή αφ’ ενός µεν, οι συγκεντρώσεις της οργανικής ουσίας είναι χαµηλότερες το χειµώνα και αφ’ εταίρου απαιτείται λιγότερο χλώριο για να απολυµάνει το νερό στις χαµηλές θερµοκρασίες. Τα επίπεδα THM είναι επίσης χαµηλά όταν χρησιµοποιούνται υπόγεια φρεάτια ή µεγάλες λίµνες ως πηγή πόσιµου νερού, επειδή οι συγκεντρώσεις οργανικής ουσίας είναι γενικά χαµηλές σε αυτές τις πηγές. Αντίθετα υψηλές συγκεντρώσεις οργανικής ουσίας και υψηλότερα επίπεδα THM διαπιστώνονται όταν χρησιµοποιούνται ποταµοί ή άλλα επιφανειακά νερά ως πηγή υδροληψίας του πόσιµου νερού. Για τους περισσότερους ζωικούς οργανισµούς του πλανήτη µας, συµπεριλαµβανοµένων και των ανθρώπων, τα οργανοχλωριωµένα παράγωγα είναι νέες για το περιβάλλον τους ουσίες. Σύµφωνα µε τον Thornton, µερικά φυτά και ζώα, συνήθως τα άλγη και οι µικροοργανισµοί, παράγουν οργανοχλωριωµένα προϊόντα. Αυτά τα φυσικά οργανοχλωροπαράγωγα χρησιµεύουν γενικά ως χηµικοί αποτρεπτικοί παράγοντες στα αρπακτικά ζώα και τα παράσιτα. Στην πραγµατικότητα πάντα εµφανίζονται σε χαµηλές συγκεντρώσεις και παράγονται σε µικρές ποσότητες και πάντα στις στενά ρυθµισµένες διαδικασίες για να αποτρέψουν τις τοξικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Μόνο ένα φυσικής προέλευσης οργανοχλωροπαράγωγο ανακυκλώνεται σε ελεγχόµενους ρυθµούς στη βιόσφαιρα. Η σηµερινή συνεχής έκθεσή µας σε χιλιάδες οργανοχλωροπαράγωγα είναι ριζικά αφύσικη. Επιπλέον, εκτός του ότι οι οργανοχλωριωµένες ενώσεις που παράγονται από την απολύµανση του νερού αντιπροσωπεύουν ένα πολύ µεγάλο ποσοστό σε σχέση µε τα φυσικής παραγωγής οργανοχλωριωµένα παράγωγα, η επίδρασή τους στην ανθρώπινη υγεία είναι µεγάλη, επειδή η έκθεσή µας στο χλωριωµένο πόσιµο νερό είναι άµεση και συνεχής. ∆ιοχετεύονται µε σωλήνες µέσα στα σπίτια µας. Αξίζει να σηµειωθεί ότι η έκθεση στα παραπροιόντα αυτά του χλωρίου µε τη λήψη καυτών ντους, είναι ένας τεράστιος παράγοντας κινδύνου υγείας, σύµφωνα µε την έρευνα που παρουσιάστηκε στο Αναχάιµ της Καλιφόρνιας.
(συνεχίζεται….)